Tại một diễn đàn gần đây về triển vọng thương mại quốc tế, chuyên gia thương mại kỳ cựu Wendy Cutler – hiện là Phó Chủ tịch Viện Chính sách Châu Á và từng là trưởng đoàn đàm phán Hiệp định Thương mại Tự do Hàn Quốc – Hoa Kỳ (KORUS FTA) – đã đưa ra những nhận định đáng chú ý về tương lai quan hệ thương mại giữa Seoul và Washington, đặc biệt trong bối cảnh có khả năng Donald Trump trở lại Nhà Trắng. Theo bà, Hàn Quốc cần chuẩn bị thật kỹ trước viễn cảnh Mỹ có thể đưa ra những yêu cầu bất ngờ, đặc biệt về thuế quan và các vấn đề lợi ích cốt lõi. Điểm mấu chốt trong phát biểu của Cutler là cảnh báo về sự thiếu nhất quán trong chính sách thương mại Mỹ khi thay đổi chính quyền. Nếu ông Trump tái đắc cử, việc đưa ra các yêu sách đột ngột, trên tinh thần “Mỹ trên hết”, hoàn toàn có thể xảy ra. Trong trường hợp hai Tổng thống đàm thoại trực tiếp mà Hàn Quốc không chuẩn bị kỹ, Seoul có thể buộc phải chấp nhận các điều khoản bất lợi — đôi khi gây tổn hại đến kinh tế quốc gia.
“Hãy tưởng tượng nếu Mỹ đột ngột tăng mức thuế từ 20% lên 40% chỉ trong một cuộc gọi. Nếu không có kịch bản chuẩn bị đầy đủ, Hàn Quốc sẽ rơi vào thế bị động,” Cutler nêu ví dụ nhấn mạnh.
Cutler chỉ rõ rằng Hàn Quốc là một nền kinh tế phụ thuộc nặng vào xuất khẩu, với khoảng 36% GDP đến từ xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ, đặc biệt là sang thị trường Mỹ. Là quốc gia xuất khẩu lớn thứ 5 thế giới, mọi biến động thuế quan từ phía Mỹ — cụ thể như các loại thuế nhôm, thép (theo Điều 232) hay ô tô — đều có tác động năng nề lên nền kinh tế Hàn.
Đặc biệt, việc Washington duy trì thuế nhập khẩu cao như 25% với ô tô, 50% với thép buộc Seoul không còn nhiều “dư địa” để nhượng bộ thêm, vì họ đã chia sẻ thị trường khá nhiều theo các điều khoản của KORUS FTA trước đó. Cutler cho rằng bất kỳ đợt thắt chặt thuế quan nào từ phía Mỹ cũng sẽ gây khó khăn lớn cho Seoul trong việc tái cân bằng cán cân lợi ích.
Theo Cutler, một trong những trở ngại nội tại lớn nhất của Hàn Quốc lúc này là việc thiếu sự điều phối hiệu quả giữa các bộ ngành. Nội các mới của Tổng thống Lee Jae Myung, vốn gồm nhiều người chưa dày dạn kinh nghiệm đối phó với các đối tác thương mại như Mỹ, hiện đang gặp khó khăn trong xử lý khác biệt quan điểm giữa các bên liên quan. Đơn cử, Bộ Công nghiệp, Thương mại và Năng lượng (MOTIE), đơn vị chủ đạo trong đàm phán, đang phải xử lý phản ứng từ Bộ Nông nghiệp và các cơ quan khác.
Cutler không ngần ngại so sánh: “Nếu không có sự điều phối chặt chẽ từ Phủ Tổng thống, sẽ rơi vào tình trạng ‘quá nhiều đầu bếp làm hỏng nồi canh’.” Bà cho rằng chỉ có vai trò lãnh đạo trực tiếp từ Tổng thống và nhóm chính sách cấp cao mới có thể đảm bảo sự thống nhất, đồng thuận trong các quyết định quan trọng. Một mối lo khác là khả năng Mỹ yêu cầu Hàn Quốc hạn chế sử dụng linh kiện hoặc nguyên liệu có nguồn gốc từ Trung Quốc trong chuỗi cung ứng hàng hóa xuất khẩu sang Mỹ. Đây chính là điểm nghẽn lớn khi Bắc Kinh từ lâu đã là mắt xích không thể tách rời trong hệ thống sản xuất của Hàn Quốc.
Nếu không có phương án thay thế hoặc chuẩn bị ứng phó, các yêu cầu dạng này sẽ khiến Seoul tổn thương cả ngắn hạn lẫn chiến lược dài hạn về công nghiệp, đặc biệt là công nghệ và sản xuất.
Hướng đi nào cho Hàn Quốc?
Để cải thiện vị thế trong các cuộc đàm phán sắp tới, Cutler khuyến nghị Hàn Quốc nên chủ động đề xuất các biện pháp mang tính hợp tác như: mở rộng nhập khẩu hàng hóa Mỹ, gia tăng đầu tư tại Mỹ, thúc đẩy hợp tác công nghiệp (ví dụ như đóng tàu), hay cam kết nâng cao tiêu chuẩn minh bạch phi thuế quan…
Đặc biệt, bà nhấn mạnh vai trò lãnh đạo cấp cao là chìa khóa then chốt: “Không có gì quan trọng hơn lúc này đối với Hàn Quốc ngoài việc Tổng thống mới trực tiếp gặp gỡ và thiết lập quan hệ với Tổng thống Mỹ.” Điều này không chỉ giúp tạo dựng niềm tin, mà còn mang lại cơ hội can thiệp và thúc đẩy kết quả đàm phán theo chiều hướng tích cực hơn cho Seoul.