Gen X, hãy nhớ lại điều gì xảy ra với thế hệ của mình, Khi chúng ta bước vào văn phòng trong thời kỳ suy thoái, chúng ta bị văn hóa đại chúng chế giễu là những kẻ lười biếng vô trách nhiệm, những đứa trẻ grunge mặc áo flannel không có đạo đức làm việc. Buồn cười thật, nhưng nhìn lại bây giờ, tôi thấy Gen X lại chính là những người tiên phong trong thế giới doanh nghiệp.
Rồi đến lượt Millennials. Họ bị gán mác là thế hệ “được nuông chiều” và thiếu chủ động. Nhưng bằng cách nào đó, bất chấp những định kiến, họ vẫn tìm được con đường của mình.
Và bây giờ, thế hệ mới nhất gia nhập thị trường lao động—Gen Z—cũng đang bị chế nhạo theo cách tương tự, bị coi là những kẻ lạc lõng không hiểu cách hành xử nơi công sở. Ngược lại, Gen Z—dựa trên vô số video TikTok—lại nhìn môi trường công sở như một thứ giả tạo, thiếu chân thực.
Nếu bạn là một Gen X, bạn đã từng thấy “bộ phim” này trước đây, theo đúng nghĩa đen. Bộ phim hài Office Space những năm 1990 đã miêu tả một nhóm nhân viên trẻ phải đến một văn phòng đầy những ô làm việc tẻ nhạt và bị hành hạ bởi các chiến thuật quản lý vô lý. Đó là một sự châm biếm, nhưng thực tế, môi trường làm việc truyền thống thời đó cũng chẳng hấp dẫn hơn là bao. Chúng tôi lớn lên trong giai đoạn hậu thập niên 80 đầy khó khăn—việc làm khan hiếm, lòng trung thành với công ty dần biến mất, và chế độ lương hưu đang dần bị loại bỏ. Không ai ngờ rằng những kẻ “lười biếng” ngày đó lại là những người đặt nền móng cho việc ứng dụng internet vào kinh doanh, mở ra một kỷ nguyên kết nối và năng suất chưa từng có.
Vậy chuyện gì đang xảy ra với Gen Z?
Nhìn đâu cũng thấy những lời chỉ trích: Họ bị sa thải chỉ sau vài tháng làm việc. Họ thiếu đạo đức nghề nghiệp. Họ thậm chí còn không đến đúng giờ. Nhưng cũng giống như Gen X trước đây, có lẽ cách thế giới công việc hiện tại đang tiếp cận họ cũng ảnh hưởng không ít đến hành vi của họ.
Gen Z hiện chiếm gần 1/5 lực lượng lao động và sẽ chiếm 1/3 vào cuối thập kỷ này, vì vậy chúng ta cần phải làm đúng ngay từ bây giờ.
Có phải họ sai hoàn toàn?
Vậy chúng ta thực sự biết gì về Gen Z? Sinh ra vào cuối những năm 1990 đến đầu những năm 2010, Gen Z đặt đạo đức và cân bằng giữa công việc và cuộc sống lên hàng đầu.
Họ lớn lên trong thời đại mạng xã hội, trung bình dành khoảng 4 tiếng mỗi ngày trên các nền tảng trực tuyến. Đây cũng là thế hệ đầu tiên trong vòng một thế kỷ phải trải qua một đại dịch cô lập. Họ không có cơ hội thực tập. Khi bước vào môi trường làm việc, họ bị đẩy vào mô hình làm việc hybrid, ít có cơ hội tiếp xúc với người hướng dẫn hơn so với các thế hệ trước. Họ mất kết nối: Một nửa trong số họ thậm chí không muốn được thăng chức, và gần 70% cho rằng làm quản lý không đáng để đánh đổi, theo khảo sát của Robert Walters.
Gen Z trưởng thành trong bối cảnh niềm tin vào các nhà lãnh đạo chính trị và truyền thông truyền thống suy giảm. Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi họ bước vào công việc với tâm thế hoài nghi và dè dặt, có thể còn lúng túng trong cách giao tiếp. Một đồng nghiệp từng than phiền với tôi rằng các nhân viên trẻ thường buột miệng nói ra những điều không nên trong các cuộc họp. Tôi không ngạc nhiên—vì họ chưa từng có một người cố vấn nào nhắc nhở họ dưới bàn.
Tôi thực sự có thiện cảm với thế hệ này. Con cái tôi cũng thuộc Gen Z. Nhưng tôi cũng hiểu rằng môi trường làm việc là một con đường hai chiều. Gen Z cần cải thiện cách họ tương tác với đồng nghiệp và học hỏi từ các nhà quản lý cấp cao. Một môi trường làm việc hiệu quả cần có những kỳ vọng rõ ràng về sự tôn trọng lẫn nhau.
Thay vì chê bai, hãy nhìn vào những gì Gen Z mang lại
Thay vì chế nhạo một thế hệ không hứng thú với vị trí quản lý cấp trung, chúng ta nên trân trọng mong muốn của họ về mục đích làm việc, sự cân bằng cuộc sống và mức lương công bằng. Hãy tò mò và tìm hiểu cách giúp họ phát huy tiềm năng của mình.
Kết nối bị đứt gãy, xây dựng lại cầu nối
Gen Z cần một cách quản lý khác—từ những nhà lãnh đạo chú trọng vào giao tiếp, hợp tác và phát triển đội nhóm. Đúng là Gen Z cần học hỏi những kỹ năng này, nhưng họ cũng rất trân trọng khi thấy những phẩm chất này ở người khác. Họ đang dựa vào chúng ta để làm mẫu.
Những nhà lãnh đạo biết cách tương tác với Gen Z có thể thay đổi tình thế: Theo báo cáo của Gallup, 69% Gen Z và Millennials trẻ hơn cho biết họ không gắn kết hoặc thậm chí hoàn toàn thờ ơ với công việc.
Trong thời đại tự động hóa và trí tuệ nhân tạo, những phẩm chất thuần túy của con người như tư duy phản biện, kỹ năng hợp tác và sự kết nối cá nhân sẽ càng trở nên quan trọng.
Nhớ rằng Gen Z đã quen với việc có một “khán giả” trên mạng xã hội, vì vậy họ sẽ hưởng lợi từ cơ hội được chia sẻ ý tưởng của mình. Hãy cho họ cơ hội đóng góp và thử nghiệm cách cải thiện môi trường làm việc. Điều này mang lại hai lợi ích: Thứ nhất, họ sẽ học được cách điều chỉnh ý tưởng của mình khi nhận được phản hồi mang tính xây dựng. Thứ hai, với tư cách là thế hệ thông thạo công nghệ nhất từ trước đến nay, họ gần như chắc chắn sẽ mang lại những đổi mới thực sự. Các nhà quản lý trực tiếp—hiện đang thuộc nhiều thế hệ khác nhau—cũng cần được đào tạo để hướng dẫn những nhân viên mới đang lo lắng về bất ổn kinh tế, lạm phát và một bối cảnh kinh doanh phức tạp.
Những nhà quản lý giỏi có thể mang đến sự linh hoạt trong những giới hạn hợp lý. Chúng ta biết rằng Gen Z rất coi trọng cuộc sống ngoài công việc, điều này thể hiện qua việc họ tuân thủ nghiêm ngặt giờ làm việc. Vì vậy, nếu bạn cần họ làm việc ngoài giờ, hãy giải thích lý do và những gì họ nhận lại—dù đó là một ngày linh hoạt khác, cơ hội tham gia một dự án thú vị hay một lợi ích liên quan đến thu nhập. Trong mô hình văn phòng hybrid, các nhà quản lý cần chấp nhận rằng việc cố vấn và đào tạo vẫn hiệu quả nhất khi diễn ra trực tiếp, đồng nghĩa với việc họ cũng cần có mặt thường xuyên hơn.
Nếu chúng ta chỉ biết phàn nàn về Gen Z, nghĩa là chúng ta chưa phải là những nhà lãnh đạo thực sự. Tôi vẫn nhớ những năm đầu sự nghiệp của mình, chật vật khi nhận công việc bán hàng mới ở Chicago. Thành thật mà nói, tôi chỉ thành công khi một đồng nghiệp lớn tuổi hơn đã hướng dẫn và giúp tôi hiểu cách làm việc trong môi trường doanh nghiệp. Nếu không có sự giúp đỡ đó, có lẽ tôi đã trở thành một Gen X “lười biếng” đúng như định kiến.
Hỗ trợ Gen Z thành công cũng chính là cách để chúng ta trở thành những nhà lãnh đạo tốt hơn