NewYork (NY) – Cuộc chiến pháp lý đang diễn ra tại các tòa án Hoa Kỳ giữa tập đoàn Vingroup của Việt Nam và một số thành viên trong cộng đồng người Việt tị nạn không chỉ là một vụ tranh chấp dân sự đơn thuần về tội phỉ báng. Cuộc xung đột này đang đặt ra những câu hỏi nền tảng về sự bành trướng của một chính quyền độc tài và giới hạn của quyền tự do ngôn luận.
Vingroup, một đế chế kinh doanh với mối giao hảo thâm sâu cùng Đảng Cộng sản Việt Nam, đã đệ nạp nhiều đơn kiện chống lại một số cá nhân tại Hợp Chủng Quốc. Họ cáo buộc những người này đã phổ biến tin tức thất thiệt trên mạng xã hội, gây tổn hại đến công việc làm ăn của họ. Lập luận của công ty rất giản dị: Vingroup có quyền bảo vệ thanh danh của mình, nhất là khi họ đang bành trướng vào thị trường đầy cạnh tranh của Mỹ với nhãn hiệu xe điện VinFast. Theo Vingroup, những bài viết trên mạng xã hội cho rằng họ sắp phá sản hoặc xe của họ thực chất là “hàng Tàu” đều là những “tin vịt” cần phải bị trừng phạt theo pháp luật.
Tuy nhiên, đối với những ai sẽ bị kiện, nhiều người trong số họ là những tiếng nói chỉ trích mạnh mẽ chính quyền cộng sản, các vụ kiện này được xem là một thủ đoạn chính trị để uy hiếp. Họ quả quyết rằng đây là một chiến lược có tính toán của nhà cầm quyền Việt Nam nhằm bịt miệng những người đối lập tại hải ngoại, bằng cách dùng một công ty tư nhân làm bình phong.
Một nhà phân tích chính trị tại Mỹ nhận xét “Đây là một trò chơi cũ với một chiêu thức mới. Thay vì hành động trực tiếp, điều có thể gây ra sự lên án của cộng đồng quốc tế, họ đang lợi dụng hệ thống pháp luật Hoa Kỳ để sách nhiễu và vắt kiệt tài chánh những đối thủ chính trị của mình.”
Vấn đề pháp lý trọng tâm ở đây là làm thế nào một tòa án Hoa Kỳ có thể “xác minh sự thật” của các cáo buộc khi những sự việc cốt yếu—như tình hình tài chính của công ty hay quy trình sản xuất xe—lại diễn ra trên đất Việt Nam. Có một lầm tưởng là một toán điều tra viên của Hoa Kỳ sẽ được cử đến tận nơi. Điều này hoàn toàn sai lầm và sẽ vi phạm chủ quyền của Việt Nam. Thay vào đó, hệ thống pháp lý Hoa Kỳ phải dựa vào những thủ tục quốc tế phức tạp để thu thập bằng chứng. Tòa án có thể dùng các biện pháp như “thư ủy thác” hoặc theo Công ước La Hay (Hague Convention) để chính thức yêu cầu sự giúp đỡ từ phía tòa án Việt Nam. Tuy nhiên, tiến trình này ẩn chứa nhiều rủi ro khi phải giao thiệp với một quốc gia mà hệ thống tư pháp không độc lập.
Luật sư bào chữa cho các cá nhân người Mỹ gốc Việt sẽ có lý do để lập luận rằng mọi bằng chứng từ các cơ quan nhà nước Việt Nam đều không đáng tin cậy. Họ có thể trưng ra các báo cáo từ Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, trong đó liên tục ghi nhận tình trạng vi phạm nhân quyền và việc thiếu độc lập của ngành tư pháp tại Việt Nam. Phía bào chữa sẽ quả quyết rằng bất kỳ “kết luận chính thức” nào từ một tòa án cộng sản đều không thể được tin tưởng, vì chúng có thể đã bị ảnh hưởng bởi áp lực chính trị.
Cách tiếp cận này đặt gánh nặng chứng minh lên vai Vingroup. Theo luật pháp Hoa Kỳ, công ty này không chỉ phải chứng minh những phát biểu của bị cáo là sai sự thật, mà trong nhiều trường hợp, còn phải chứng minh rằng chúng được đưa ra với “ác ý thực sự”—nghĩa là các bị cáo biết rõ chúng sai nhưng vẫn cố tình phổ biến.
Một Tiền Lệ Cho Tương Lai
Kết quả của những vụ kiện này sẽ có ảnh hưởng sâu rộng vượt ra ngoài phạm vi của các bên liên can. Chúng sẽ thiết lập một tiền lệ cho cách các tòa án Hoa Kỳ xử lý những vụ kiện tương tự từ các thực thể ngoại quốc có mối liên hệ mật thiết với những chế độ độc đảng.
Nếu Vingroup thắng kiện, điều này có thể tiếp thêm sức mạnh cho các công ty và chính quyền khác trong việc lợi dụng tòa án Hoa Kỳ để bịt miệng những tiếng nói chỉ trích. Điều này sẽ gây ra một hiệu ứng “lạnh gáy” đối với tự do thông tin và tranh luận, đặc biệt là trong các cộng đồng người tị nạn, vốn là nguồn tin quan trọng độc lập với nhà nước. Ngược lại, nếu Vingroup thất bại, đó sẽ là một sự khẳng định mạnh mẽ rằng hệ thống pháp luật Hoa Kỳ, nơi mà quyền tự do ngôn luận được xem trọng.
Tựu trung, những vụ kiện này không chỉ đơn thuần là chuyện tiền bạc hay thanh danh. Chúng là một cuộc chiến công khai và rõ ràng về quyền kiểm soát, thông tin và tương lai của những tiếng nói đối lập trong một thế giới liên kết. Phòng xử án đã trở thành một mặt trận mới trong cuộc chiến chính trị trường kỳ này.