CÂU CHUYỆN VỀ ATSUKO UMENAI – TỪ NỮ Y TÁ ĐẾN THỢ SĂN VÌ CỘNG ĐỒNG
Atsuko Umenai, 67 tuổi, sống tại thị trấn Hirono, tỉnh Iwate, Nhật Bản, là một minh chứng sống động cho sức mạnh của sự chuyển mình và lòng tận tụy vì cộng đồng. Sau gần bốn thập kỷ gắn bó với ngành y, bà quyết định rẽ lối sang một hành trình hoàn toàn khác biệt: trở thành thợ săn. Không giống như hình dung thông thường về nghề săn bắn, công việc của bà không đơn thuần là săn bắt mà là bảo vệ mùa màng và cuộc sống của người dân khỏi sự tàn phá của động vật hoang dã. Đáng nói hơn, bà là người phụ nữ duy nhất trong thị trấn đảm nhận vai trò này.
Điều thúc đẩy Umenai không đến từ niềm đam mê săn bắn, mà từ chính cái tâm muốn giúp đỡ người khác – giá trị cốt lõi đã theo suốt bà trong sự nghiệp chăm sóc sức khỏe. Trong ánh mắt của bà, việc này là sự tiếp nối tự nhiên của sứ mệnh chăm sóc con người, chỉ khác là giờ đây, đối tượng bà bảo vệ là ruộng lúa, hoa màu – căn nguyên của sự sống nơi làng quê. Bà trải lòng: “Khi nghe lời cảm ơn từ nông dân, mọi mệt mỏi tan biến.” Lời nói ấy, bình dị nhưng đầy ám ảnh, phản ánh sự thấu hiểu và đồng cảm sâu sắc của người từng chứng kiến hàng ngàn khoảnh khắc sống còn trong đời y tá.
Thị trấn Hirono, cũng như nhiều vùng nông thôn khác ở Nhật Bản, đang phải đối mặt với tình trạng động vật hoang dã – đặc biệt là lợn rừng và hươu – tràn về phá hoại mùa màng. Lượng động vật bị bắt mỗi năm đã tăng mạnh: nếu như năm 2018 chỉ có 5 con lợn rừng bị bẫy, thì đến năm 2024, con số đã vọt lên 73. Hươu cũng tăng, với tổng số lên đến 353 con bị bắt trong cùng thời kỳ. Những con số này phản ánh một thực tế nhức nhối: nông dân không chỉ chiến đấu với thời tiết, dịch bệnh mà còn phải canh chừng từng bước chân của thú rừng về phá ruộng.
Công việc mỗi ngày của bà Umenai không hề nhẹ nhàng. Từ sáng sớm, bà đã bắt đầu kiểm tra khoảng 20 cái bẫy đặt rải rác khắp khu vực giáp ranh giữa rừng và nông trại. Khi phát hiện động vật bị mắc bẫy, mọi quy trình xử lý đều phải tuân theo pháp luật Nhật Bản, vốn đặt ra hàng loạt quy định nghiêm ngặt về săn bắn, bao gồm giấy phép, kỳ thi sát hạch, mùa săn cụ thể cũng như khu vực được phép hoạt động. Tùy theo hình thức săn, người săn buộc phải đăng ký rõ ràng – từ súng trường, súng săn, bẫy, lưới cho đến súng hơi. Điều đó đồng nghĩa với việc, để hành nghề, bà không chỉ cần sức khỏe mà còn buộc phải làm quen với hệ thống luật pháp phức tạp và không kém phần khắt khe.
Không ít lần, bà đối diện với khoảnh khắc nhói lòng khi phải kết liễu đời một con vật. “Thật đáng thương,” bà nói, nhưng đó không phải là lời than vãn, mà là biểu hiện rõ nét của sự cân bằng giữa lý trí và lòng nhân ái. Với bà, mỗi hành động đều mang mục đích duy nhất: giữ cho cuộc sống của cư dân không bị đảo lộn. Khi mùa màng bị phá, đó không chỉ là mất mát vật chất, mà còn ảnh hưởng đến sự tồn vong của cả gia đình nông dân. Những thiệt hại như vậy có thể khiến công sức lao động cả năm của họ đổ sông đổ bể.
Vai trò thợ săn ở Nhật không chỉ nhằm duy trì sự ổn định sinh thái mà còn nhằm tạo ra một môi trường sống an toàn cho con người. Khi số lượng hươu và lợn rừng tăng cao, không chỉ ruộng lúa bị đe dọa mà chính con người cũng có thể đối mặt với nguy hiểm khi đụng độ với chúng. Nhật Bản đã thiết lập một hệ thống quy chuẩn với nhiều lớp bảo vệ – từ vùng cấm săn hoàn toàn đến khu vực có kiểm soát, nơi giới hạn về thời gian và người được phép hoạt động. Chính những quy định này tạo nên một bộ khung cần thiết để vừa bảo vệ thiên nhiên, vừa đảm bảo an toàn cho cộng đồng.
Câu chuyện của bà Umenai còn gợi mở một vấn đề khác: sự thiếu hụt thế hệ trẻ trong lĩnh vực săn bắn. Độ tuổi trung bình của thợ săn ở Nhật ngày càng cao, khi không có nhiều người trẻ chịu dấn thân vào một nghề vừa vất vả, lại vừa mang tính chất nhạy cảm. Trong bối cảnh đó, sự dấn thân của bà – một phụ nữ lớn tuổi, từng làm y tá – càng trở nên đặc biệt. Bà không chỉ là thợ săn, mà còn là người tiên phong, chạm vào những giới hạn tưởng chừng không thể – về tuổi tác, giới tính, và định kiến xã hội.
Dưới lớp vỏ cứng rắn và gồ ghề của một nghề khắc nghiệt, Umenai vẫn giữ nguyên sự tỉ mỉ, cẩn thận và nhân hậu của một y tá. Cách bà đặt bẫy, theo dõi dấu vết, tiếp cận động vật – tất cả đều toát lên sự nhẹ nhàng nhưng chắc chắn. Nông dân trong vùng luôn tìm đến bà như một điểm tựa. Niềm tin ấy không đến từ danh hiệu hay chức danh, mà từ sự lặng lẽ cống hiến và hiệu quả thực tế trong từng lần ngăn ngừa thiệt hại.
Công việc của Umenai diễn ra trong bối cảnh chính phủ Nhật Bản đẩy mạnh các chính sách quản lý động vật hoang dã. Luật Bảo vệ và Quản lý Động vật Hoang dã được áp dụng toàn quốc, xác lập những vùng cấm hoàn toàn, và chỉ cho phép săn bắt trong thời điểm, địa điểm cho phép. Sự chặt chẽ trong quản lý không chỉ nhằm tránh khai thác cạn kiệt mà còn để tránh làm tổn hại đến các loài quý hiếm.
Câu chuyện của Atsuko Umenai, ở cái nhìn sâu sắc hơn, không chỉ là về một người học cách săn sau tuổi nghỉ hưu. Đó là câu chuyện về một người phụ nữ không chấp nhận đứng bên lề khi làng quê cần đến mình. Trong một xã hội đang vật lộn với già hóa dân số và sự suy giảm lao động nông thôn, bà không chỉ là người giương cao khẩu súng, mà còn là hình ảnh đẹp đẽ về sự chuyển mình, cống hiến và lòng nhân đạo giữa đời thường.