Châu Âu từ lâu đã được xem là một trong những khu vực tiên phong toàn cầu trong nỗ lực ứng phó với biến đổi khí hậu. Từ năm 2005 đến nay, khu vực này đã đạt được những thành tựu đáng kể trong việc cắt giảm khí nhà kính, cải thiện chất lượng không khí và mở rộng quy mô sử dụng năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, theo báo cáo “Môi trường châu Âu 2025” mới công bố bởi Cơ quan Môi trường châu Âu (EEA), tình trạng môi trường hiện nay của lục địa này vẫn còn đáng lo ngại, đi kèm với nhiều thách thức nghiêm trọng có khả năng tác động mạnh đến tăng trưởng kinh tế, an ninh và đời sống người dân trên toàn khu vực.
Một trong những cảnh báo chính từ báo cáo là tốc độ ấm lên ở châu Âu hiện nhanh gấp đôi so với mức trung bình toàn cầu. Diễn biến này dẫn đến những hiện tượng thời tiết cực đoan ngày càng dày đặc và dữ dội hơn, đặt ra những rủi ro lớn về phát triển bền vững và sự an toàn của cộng đồng. Biến đổi khí hậu kết hợp với suy thoái môi trường đang đe dọa trực tiếp đến năng lực cạnh tranh và khả năng thích ứng của lục địa già.
Sự suy giảm đa dạng sinh học cũng là một mối lo lớn. Các hệ sinh thái trên đất liền, dưới nước và ngoài khơi đều đang bị tổn hại bởi các mô hình sản xuất và tiêu dùng thiếu bền vững, đặc biệt là trong lĩnh vực thực phẩm. Trên 80% các vùng được bảo tồn đang trong tình trạng kém hoặc tồi tệ, trong khi 60–70% diện tích đất đang bị suy thoái, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng sinh thái và khả năng phục hồi của hệ tự nhiên.
Nguồn nước tiếp tục phải chịu sức ép lớn. Khoảng 30% lãnh thổ và 34% dân số châu Âu đang sống trong điều kiện khan hiếm nước. Chỉ có 37% nguồn nước mặt đạt chuẩn sinh thái tốt. Tình trạng ô nhiễm do phân bón và thuốc trừ sâu từ nông nghiệp là nguyên nhân khiến nguồn nước bị tổn hại, gây thiếu oxy và đe dọa đến sự sống dưới nước.
Chất lượng không khí tuy đã có bước cải thiện, song ô nhiễm môi trường vẫn là một vấn đề dai dẳng, ảnh hưởng sâu rộng đến sức khỏe con người và hệ sinh thái. Sự phụ thuộc của nền kinh tế vào việc khai thác tài nguyên thiên nhiên tiếp tục là rào cản lớn đối với phát triển bền vững.
Mặt khác, những tín hiệu tích cực cũng đang dần xuất hiện. EU đã nhân đôi tỷ lệ năng lượng tái tạo, cải tiến hiệu quả trong tái chế chất thải và sử dụng tài nguyên. Các lĩnh vực như đổi mới sáng tạo, việc làm xanh và đầu tư tài chính bền vững đang mở ra hướng đi lạc quan cho quá trình chuyển đổi sinh thái. Tuy nhiên, tốc độ thay đổi hiện nay vẫn chưa đủ nhanh để đáp ứng các mục tiêu khí hậu và ba khủng hoảng môi trường lớn: biến đổi khí hậu, mất đa dạng sinh học và ô nhiễm.
Báo cáo nhấn mạnh vai trò then chốt của các chính sách tích hợp kết nối giữa môi trường, khí hậu, kinh tế và an ninh – tất cả cần được xây dựng trên cơ sở khoa học đáng tin cậy và dữ liệu chất lượng cao. Thỏa thuận Xanh châu Âu (European Green Deal) đóng vai trò như một nền tảng để dẫn dắt châu lục tiến tới một tương lai bền vững vào năm 2050. Các nhà hoạch định chính sách được kêu gọi tăng cường hành động ngay lập tức, bởi sự chậm trễ không chỉ làm gia tăng chi phí mà còn khiến khoảng cách bất bình đẳng mở rộng thêm và làm giảm khả năng chống chịu của toàn xã hội.
Thông điệp cốt lõi từ báo cáo là rõ ràng: nếu muốn duy trì sức khỏe, sự phục hồi và thịnh vượng lâu dài, châu Âu cần tăng tốc các quyết sách môi trường và thay đổi toàn diện cách thức sản xuất, tiêu dùng – từ đó kiến tạo một tương lai bền vững dựa trên nền tảng tri thức vững chắc và hành động kiên định.