Chính phủ Nhật Bản vừa công bố điều chỉnh đáng kể trong chính sách tuyển dụng người khuyết tật, nhằm thúc đẩy môi trường làm việc hoà nhập hơn trong khu vực công và tư nhân. Theo thông báo từ Bộ Lao động ngày 1/10, các doanh nghiệp tư nhân sẽ phải đảm bảo ít nhất 3,5% tổng số nhân viên là người khuyết tật vào năm 2029, trong khi khu vực nhà nước cần đạt tỷ lệ 4%. Việc thực thi sẽ được tiến hành theo từng giai đoạn, giúp các tổ chức có thời gian thích nghi và triển khai hiệu quả.
Hiện tại, tỷ lệ tuyển dụng người khuyết tật bắt buộc tại Nhật được ấn định là 2,5%, sẽ tăng lên 2,7% vào tháng 7/2026. Tuy vậy, số liệu mới nhất cho thấy tỷ lệ thực tế chỉ đạt 2,4%, cho thấy phần lớn doanh nghiệp vẫn chưa đáp ứng yêu cầu hiện hành. Với mục tiêu mới, khu vực tư nhân sẽ phải gần như tăng gấp đôi tỷ lệ này trong vòng 5 năm tới.
### Bối cảnh và thách thức
Nhật Bản đã áp dụng chỉ tiêu tuyển dụng người khuyết tật từ lâu để khuyến khích sự tham gia của nhóm đối tượng này vào lực lượng lao động. Tuy nhiên, việc thực hiện trên thực tế vẫn gặp nhiều rào cản. Hiện chỉ khoảng 46% doanh nghiệp đáp ứng mức tuyển dụng bắt buộc, và những đơn vị không đạt yêu cầu sẽ bị xử phạt tài chính. Dù số lượng người khuyết tật có việc làm đã tăng – gần 700.000 người tính đến năm 2024 – nhưng lực lượng lao động đang thu hẹp, khiến áp lực phân bổ nguồn nhân lực tăng theo. Thêm vào đó, nhiều nơi làm việc vẫn chưa chuẩn bị đầy đủ về điều kiện tiếp cận, gây cản trở cho người lao động khuyết tật.
Doanh nghiệp cũng đối mặt với khó khăn khi tìm kiếm và giữ chân người lao động khuyết tật. Các yếu tố như sự lệch pha giữa kỹ năng và yêu cầu công việc, thiếu cơ hội phát triển nghề nghiệp, hoặc việc bị phân công vào các nhiệm vụ đơn giản, lặp đi lặp lại chỉ để đạt chỉ tiêu dẫn đến tỷ lệ nghỉ việc cao. Nhiều chuyên gia đã lên tiếng kêu gọi các giải pháp mang tính hệ thống: từ môi trường làm việc linh hoạt, không rào cản, đến việc đẩy mạnh trao đổi giữa doanh nghiệp và người lao động để bảo đảm sự phù hợp và gắn bó lâu dài.
### Cơ chế hỗ trợ từ chính phủ
Chính phủ Nhật Bản hiện đang áp dụng cơ chế vừa khuyến khích vừa chế tài để thúc đẩy doanh nghiệp thực hiện cam kết. Doanh nghiệp vượt chỉ tiêu sẽ nhận được trợ cấp, trong khi những đơn vị không đạt sẽ phải đóng khoản tiền phạt nhất định. Đối với các công ty nhỏ (dưới 100 nhân viên), mức chỉ tiêu khác biệt hơn và nếu vượt mục tiêu đề ra, họ sẽ được khen thưởng. Tuy nhiên, với mục tiêu mới cao hơn nhiều, áp lực tuân thủ và nguy cơ bị phạt đối với các doanh nghiệp cũng sẽ tăng lên đáng kể.
### Phản hồi từ khu vực doanh nghiệp
Một số công ty lớn, chẳng hạn như Daiwa House, đã bắt đầu triển khai các chiến lược chủ động để chuẩn bị. Họ mở rộng đối tượng tuyển dụng sang nhiều dạng khuyết tật khác nhau, điều chỉnh hệ thống đánh giá nhân viên hướng đến tiến bộ cá nhân thay vì chỉ dựa trên kết quả công việc, và tổ chức các khóa đào tạo nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng hoà nhập cho đội ngũ nhân sự. Dù vậy, việc giữ chân những nhân viên có vấn đề sức khỏe tâm thần vẫn là bài toán chưa có lời giải toàn diện, cho thấy sự cần thiết của hạ tầng hỗ trợ mạnh mẽ và bền vững hơn trong nội bộ doanh nghiệp.
### Triển vọng trong tương lai
Việc áp dụng lộ trình theo giai đoạn được xem là một bước đi hợp lý, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp từng bước điều chỉnh môi trường làm việc – từ cải thiện cơ sở vật chất, ứng dụng công nghệ hỗ trợ, đến xây dựng văn hoá doanh nghiệp bao trùm hơn. Thông qua các biện pháp này, chính phủ kỳ vọng không chỉ tăng về mặt số lượng người khuyết tật được tuyển dụng, mà còn cải thiện chất lượng việc làm, đảm bảo họ thực sự được tham gia và phát triển trong môi trường lao động một cách công bằng và bền vững.