James D. Watson, người từng góp phần quan trọng trong việc khám phá cấu trúc xoắn kép của DNA vào năm 1953 – một phát hiện đã khơi mào cho cuộc cách mạng trong ngành y học, điều tra tội phạm, nghiên cứu phả hệ và tranh luận đạo đức – vừa qua đời ở tuổi 97.
Sinh ra tại Chicago và được biết đến bởi cá tính táo bạo, Watson mới chỉ 24 tuổi khi cùng với nhà khoa học người Anh Francis Crick giải mã cấu trúc của DNA – phân tử mang thông tin di truyền của mọi sinh vật sống. Khám phá này không chỉ là một bước tiến lớn trong lĩnh vực sinh học mà còn mở ra một kỷ nguyên mới cho khoa học hiện đại, dẫn đến những đột phá trong chẩn đoán và điều trị bệnh, xác định danh tính trong pháp y, nghiên cứu nguồn gốc tổ tiên, và những tranh luận sâu sắc về đạo đức sinh học.
Suốt nhiều thập kỷ sau đó, Watson được tôn vinh như một biểu tượng trong cộng đồng khoa học. Ông giữ các vị trí lãnh đạo uy tín, bao gồm vai trò giám đốc và sau này là chủ tịch danh dự của Phòng Thí Nghiệm Cold Spring Harbor – một trong những trung tâm nghiên cứu hàng đầu về sinh học phân tử. Ông cũng là đồng tác giả của cuốn sách nổi tiếng “The Double Helix”, trong đó kể lại quá trình khám phá cấu trúc DNA với giọng điệu chân thực và cá nhân, mang đến cho người đọc một cái nhìn hiếm hoi vào thế giới nội tâm của các nhà khoa học.
Tuy nhiên, những năm cuối đời của Watson lại bị phủ bóng bởi nhiều tranh cãi. Ông từng đưa ra một số tuyên bố mang tính xúc phạm, trong đó có lời phát biểu đầy tranh cãi cho rằng người da đen kém thông minh hơn người da trắng. Những phát ngôn đó đã khiến cộng đồng khoa học quay lưng với ông. Ông bị tước danh hiệu và vai trò tại nhiều tổ chức mà trước đó từng tôn vinh ông. Dù Watson sau đó có đưa ra lời xin lỗi, nhưng thiệt hại đối với danh tiếng của ông gần như không thể khắc phục.
Mặc dù vậy, di sản khoa học của ông vẫn là một phần không thể tách rời của lịch sử sinh học hiện đại. Nhờ phát hiện mang tính nền tảng của ông và các cộng sự, thế giới đã tiến xa trên nhiều lĩnh vực – từ việc hiểu rõ hơn về cơ thể con người cho đến khả năng truy vết tổ tiên và nhận diện tội phạm qua dấu vết di truyền. Giống như chính cấu trúc DNA mà ông khám phá – phức tạp, xoắn bện và đầy ý nghĩa – cuộc đời của James D. Watson là một chuỗi thành công lẫy lừng xen lẫn vô số tranh cãi.