Bạn có bao giờ nghĩ đến việc boa cho nha sĩ sau mỗi lần kiểm tra răng miệng hàng tháng? Hay đưa thêm tiền mặt cho bác sĩ sau một lần khám sức khỏe định kỳ hằng năm? Nghe có vẻ kỳ lạ, đúng không?
Trong đời sống hàng ngày, chúng ta không hề nghĩ đến việc boa cho những chuyên gia y tế. Dù họ cung cấp dịch vụ quan trọng, cứu sống và chăm sóc sức khỏe cho chúng ta, ý tưởng đó vẫn khó mà chấp nhận được. Vậy mà khi bước chân vào một quán cà phê hay nhà hàng, chiếc máy thanh toán lại nhắc nhở chúng ta “thêm tiền boa” gần như ngay lập tức, đôi khi trước cả khi được phục vụ.
Từ lâu, việc boa đã trở thành một phần văn hóa trong ngành dịch vụ ăn uống, như một cách để khách hàng đánh giá sự hài lòng đối với trải nghiệm của mình. Nhưng trong vài năm gần đây, giới hạn của “văn hóa boa tiền” này ngày càng bị đẩy xa. Ngày nay, không chỉ nhân viên phục vụ hay tài xế giao hàng mong đợi một khoản tip – mà cả nhân viên bán hàng, người phục vụ tự chọn và thậm chí là nhân viên tại các cửa hàng cà phê tự phục vụ cũng yêu cầu điều tương tự.
Điều này khiến không ít người cảm thấy không thoải mái. Tại sao lại phải boa khi chỉ đơn giản là lấy một món khỏi kệ và tự thanh toán? Nếu điều đó cũng cần được tip, liệu chúng ta có nên trả thêm cho tài xế xe buýt mỗi khi lên xe không? Hay boa cho nhân viên trạm xăng chỉ vì họ đứng đó?
Vấn đề không nằm ở việc tiền boa là xấu – chúng ta nên thưởng cho dịch vụ tốt. Nhưng ranh giới giữa một hành động tự nguyện và một nghĩa vụ xã hội đang trở nên mờ nhạt. Khi hệ thống thanh toán được thiết kế để đưa nút “tip” ngay trước mắt, với các mức phần trăm sẵn có, nó như một áp lực tinh tế – đôi khi là thụ động – khiến khách hàng cảm thấy phải “cho thêm”.
Một số người bày tỏ cảm giác tội lỗi nếu không tip, dù dịch vụ nhận được là tối thiểu hoặc không có gì đặc biệt. Sự tử tế bắt buộc này đang dần làm mất giá trị thực sự của tinh thần boa tiền ban đầu: ghi nhận nỗ lực vượt mong đợi.
Cho nên, việc tự đặt câu hỏi “liệu tôi có nên tip không?” đang trở thành một hành động quan trọng hơn bao giờ hết. Không phải vì ta keo kiệt, mà bởi chính hành động đó phản ánh cách ta hiểu và đánh giá giá trị của dịch vụ. Và không – bạn không cần tip cho nha sĩ sau mỗi lần kiểm tra răng. Có những thứ đã là dịch vụ chuyên nghiệp trọn vẹn rồi.