Tình trạng giam giữ phụ nữ mang thai bởi Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Hoa Kỳ (ICE) đang ngày càng thu hút sự quan tâm, đặc biệt kể từ năm 2021 khi nhiều trường hợp cho thấy sự thiếu hụt nghiêm trọng trong chăm sóc y tế. Các tổ chức vận động và các nhà lập pháp Dân chủ đã liên tục lên tiếng phản đối, yêu cầu chấm dứt việc giam giữ phụ nữ mang thai trong các trại di trú trừ khi thực sự cần thiết. Một nhóm gồm 29 Thượng nghị sĩ Dân chủ, trong đó có ông John Hickenlooper, đã gửi thư trực tiếp tới Bộ An ninh Nội địa (DHS) kêu gọi khẩn trương hành động. Bức thư này nhấn mạnh đến các nguy cơ nghiêm trọng đối với sức khỏe thể chất và tinh thần của nhóm đối tượng dễ bị tổn thương này, đồng thời đặt câu hỏi về việc thực thi luật pháp hiện hành cũng như chính sách nội bộ của ICE.
Trong năm 2021, chính quyền Tổng thống Biden từng ban hành chỉ đạo yêu cầu ICE không bắt giữ hay giam giữ những người mang thai, đang trong thời kỳ hậu sản hoặc cho con bú, trừ khi bị luật cấm hoặc các trường hợp đặc biệt có liên quan đến an ninh hoặc an toàn cộng đồng. Chỉ đạo mang tên “Pregnancy Directive 2021” này được xem như một bước lùi chính sách dưới thời Trump, vốn đã loại bỏ giả định ân xá tạm thời cho phụ nữ mang thai và đưa đến làn sóng giam giữ gia tăng đáng kể, đặc biệt là với phụ nữ gốc Latinh—một nhóm vốn đã phải đối mặt với nhiều rủi ro về sức khỏe sinh sản và vi phạm nhân quyền.
Ngược lại, thời gian gần đây chứng kiến sự đảo chiều đáng lo ngại: từ khi ông Donald Trump quay lại nắm quyền, việc giam giữ phụ nữ đang mang thai, hậu sản hoặc cho con bú lại có xu hướng tăng lên, bất chấp việc chính sách từ thời Biden không bị bãi bỏ một cách chính thức. Giới chức ICE thừa nhận rằng chỉ đạo nói trên không còn phản ánh thực tế hiện tại, và các báo cáo định kỳ gửi lên Quốc hội—vốn là một phần trong cam kết minh bạch—đã không còn được thực hiện. Điều này làm dấy lên lo ngại sâu sắc khi không có số liệu chính xác về số lượng phụ nữ bị giam giữ trong tình trạng như vậy, trong khi các tổ chức bảo vệ quyền di trú ghi nhận xu hướng gia tăng các ca liên quan đến phụ nữ mang thai.
Các nghiên cứu y khoa và lời khai từ người từng bị giam cho thấy môi trường trong các trại giam ICE không phù hợp cho phụ nữ mang thai. Nhiều vấn đề như quá tải, thiếu dinh dưỡng, không được tiếp cận với dịch vụ chăm sóc tiền sản và hậu sản, cũng như sự chậm trễ hoặc không có mặt của các chuyên gia sản phụ khoa đều được ghi nhận thường xuyên. Một số báo cáo cho thấy nhiều trường hợp phải gọi 911 khi thai phụ gặp tình trạng nguy kịch như đau đớn dữ dội, xuất huyết hoặc chuyển dạ bất ngờ. Các chuyến đi giám sát của các thượng nghị sĩ cũng xác nhận rằng nhiều cơ sở không cung cấp được những tiêu chuẩn tối thiểu về chăm sóc thai kỳ.
Luật liên bang quy định rõ ràng việc hạn chế hoặc cấm sử dụng biện pháp gông cùm với phụ nữ mang thai, đặc biệt là trong quá trình chuyển dạ. Tuy nhiên, thiếu dữ liệu cập nhật khiến việc kiểm chứng tính tuân thủ trở nên khó khăn. Áp lực về mặt tâm lý trong hoàn cảnh bị giam giữ—kết hợp với nỗi lo về tình trạng nhập cư không rõ ràng, sự thiếu riêng tư và khả năng bị chia cắt với gia đình—làm gia tăng nguy cơ sang chấn tinh thần. Giới chuyên môn cảnh báo rằng tình trạng này không chỉ gây hại trước mắt mà còn để lại hậu quả dài lâu cho cả mẹ lẫn con.
Từ phía các tổ chức vận động và các nhà lập pháp, yêu cầu hiện nay là chính quyền cần phải khôi phục việc báo cáo định kỳ, đảm bảo tuân thủ đúng với chỉ đạo năm 2021 và triển khai đầy đủ các biện pháp nhân đạo. Những yêu cầu cụ thể bao gồm: công bố số lượng phụ nữ được chuyển đến cơ sở chăm sóc thích hợp khi phát hiện mang thai, danh sách các cơ sở đang giam giữ phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú, thông tin về việc đưa đi khám sản, nhập viện, điều kiện chăm sóc tiền sản và hậu sản, cũng như việc có hay không áp dụng biện pháp kiềm chế cơ thể.
Tuy ICE và DHS đều viện dẫn “nhu cầu an ninh” khi duy trì việc giam giữ, các tổ chức bảo vệ quyền con người và giới chuyên gia phản biện rằng lý do này đang bị lạm dụng, dẫn đến việc nhiều phụ nữ lẽ ra đủ điều kiện được thả nhưng vẫn bị giữ lại trong điều kiện thiếu nhân đạo. Không có số liệu công khai, thiếu giám sát Quốc hội và báo cáo nội bộ, rất khó để đánh giá quy mô thực sự của vấn đề cũng như hiệu quả của các nỗ lực cải thiện.
Ở góc độ nhân quyền, việc giam giữ phụ nữ mang thai và đang cho con bú trong điều kiện kém an toàn không chỉ đi ngược lại các nguyên tắc đạo đức và y tế công cộng, mà còn vi phạm các cam kết quốc tế của Hoa Kỳ về quyền sinh sản. Ngày càng nhiều chuyên gia y tế, luật sư và nhân viên xã hội lên tiếng về các trường hợp đau lòng có thể phòng tránh được—từ chăm sóc y tế thiếu hụt, tổn thương tinh thần, cho đến việc buộc phải tách bà mẹ khỏi con nhỏ. Trong bối cảnh thực thi nghiêm ngặt hơn các chính sách nhập cư, các tổ chức nhân đạo hiện đang tiếp nhận ngày càng nhiều ca liên quan đến phụ nữ mang thai bị giam giữ; những số liệu ít ỏi cũng cho thấy tình trạng này ngày càng đáng báo động.
Thực tế cho thấy, dù chính sách nhân đạo từ năm 2021 vẫn chưa bị hủy bỏ, nhưng việc thi hành đã bị suy yếu nghiêm trọng. Nếu chính quyền không có biện pháp khắc phục cụ thể và thiết thực—bao gồm cả minh bạch hóa dữ liệu và thực thi giám sát chặt chẽ—phụ nữ mang thai trong hệ thống giam giữ người nhập cư sẽ tiếp tục phải chịu những tổn thất không đáng có, cả về sức khỏe lẫn tinh thần. Hệ lụy của điều đó có thể kéo dài mãi về sau, vượt xa khoảng thời gian họ bị tạm giữ.