Sự suy thoái toàn cầu của các vùng đất ngập nước đang đe doạ nghiêm trọng đến nền kinh tế và môi trường thế giới, với tổn thất kinh tế tiềm tàng ước tính lên tới khoảng 39 nghìn tỷ đô la Mỹ từ nay đến năm 2050. Đây là cảnh báo trong Báo cáo Triển vọng Vùng đất Ngập nước Toàn cầu 2025 mới được Công ước về Vùng Đất Ngập Nước công bố, nhấn mạnh vai trò thiết yếu của các hệ sinh thái này trong việc hỗ trợ nghề cá, nông nghiệp, kiểm soát lũ lụt, lọc nước và lưu trữ carbon.
Kể từ năm 1970, khoảng 22% diện tích đất ngập nước trên toàn cầu đã biến mất — trở thành loại hệ sinh thái bị suy giảm nhanh nhất thế giới. Những mất mát này bao gồm cả hệ sinh thái nước ngọt như đồng than bùn, sông ngòi, hồ, và các hệ sinh thái biển ven bờ như rừng ngập mặn và rạn san hô. Theo báo cáo, tổng diện tích bị mất vào khoảng 411 triệu hécta, tương đương với quy mô của nửa tỷ sân bóng đá. Ngoài ra, một phần tư số đất ngập nước còn lại hiện đã bị suy thoái, với nhiều áp lực làm giảm các chức năng sinh thái cũng như giá trị kinh tế của chúng.
Các nguyên nhân chính thúc đẩy tình trạng này bao gồm:
– Thay đổi mục đích sử dụng đất (đô thị hóa, xây dựng hạ tầng)
– Ô nhiễm môi trường
– Mở rộng sản xuất nông nghiệp
– Sự xâm nhập của các loài ngoại lai
– Tác động của biến đổi khí hậu, bao gồm mực nước biển dâng và hạn hán kéo dài
Sự kết hợp và tương tác phức tạp giữa các yếu tố này khiến quá trình suy thoái diễn ra nghiêm trọng hơn và làm cho việc phục hồi trở nên khó khăn hơn.
Đất ngập nước cung cấp những dịch vụ hệ sinh thái thiết yếu giúp thúc đẩy các hoạt động kinh tế trị giá hàng tỷ đô la trên toàn thế giới. Chúng đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết lũ lụt, lọc sạch nguồn nước, hấp thụ và lưu trữ khí carbon nhằm giảm thiểu biến đổi khí hậu, đồng thời duy trì các ngành kinh tế trọng yếu như nông nghiệp và thủy sản. Việc mất đi các vùng đất ngập nước không chỉ đe doạ đa dạng sinh học mà còn làm suy yếu an ninh lương thực, chất lượng nước và khả năng chống chịu với thiên tai — đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt.
Báo cáo kêu gọi tăng cường đầu tư khẩn cấp để bảo vệ và phục hồi các vùng đất ngập nước, với nhu cầu tài chính lên tới 275 đến 550 tỷ đô la Mỹ mỗi năm—cao hơn đáng kể so với những khoản đầu tư hiện thời. Hiện nay, một số quốc gia như Zambia, Campuchia và Trung Quốc đã và đang thực hiện các chương trình phục hồi đất ngập nước, tuy nhiên báo cáo nhấn mạnh tầm quan trọng của sự hợp tác và cam kết toàn cầu, nhất là trong kỳ họp sắp tới của Công ước về Vùng đất Ngập nước tại Victoria Falls, Zimbabwe, quy tụ đại diện từ 172 quốc gia để bàn thảo các biện pháp tăng cường bảo vệ hiệu quả hơn.
Tóm lại, sự suy giảm các vùng đất ngập nước đang đặt ra một cuộc khủng hoảng sinh thái và kinh tế chưa từng có tiền lệ, với mức thiệt hại tiềm năng lên đến 39 nghìn tỷ đô la Mỹ vào năm 2050. Sự cấp thiết của các hành động toàn diện với quy mô lớn và sự hợp tác quốc tế mạnh mẽ là điều không thể chần chừ, nhằm bảo vệ các hệ sinh thái thiết yếu này cho sự phát triển bền vững, khả năng chống chịu khí hậu và bảo tồn đa dạng sinh học toàn cầu.