Tòa án Tối cao Hoa Kỳ hôm thứ Tư đã ra phán quyết buộc chính quyền Trump phải tuân thủ lệnh của tòa án cấp quận và giải ngân gần 2 tỷ USD viện trợ nước ngoài cho các tổ chức phi lợi nhuận. Số tiền này liên quan đến các dự án đã được hoàn thành theo hợp đồng với chính phủ.
Phán quyết được thông qua với tỷ lệ 5-4, trong đó Chánh án John Roberts và Thẩm phán Amy Coney Barrett đứng về phía các thẩm phán tự do. Tòa không giải thích chi tiết nhưng yêu cầu thẩm phán tòa cấp quận làm rõ các nghĩa vụ mà chính phủ cần thực hiện để tuân thủ lệnh hạn chế tạm thời, đồng thời cân nhắc tính khả thi của thời hạn thực hiện.
Phán quyết được đưa ra khi một tòa án cấp dưới đang xem xét liệu có nên áp đặt lệnh cấm dài hạn đối với quyết định đóng băng viện trợ của chính quyền Trump hay không.
Thẩm phán Samuel Alito, trong bài phản đối, gọi quyết định này là “gây sốc.” Ông đặt câu hỏi về quyền hạn của một thẩm phán cấp quận trong việc buộc chính phủ liên bang phải chi trả số tiền lớn như vậy.
“Một thẩm phán cấp quận, có thể không có thẩm quyền hợp pháp, lại có quyền buộc chính phủ Hoa Kỳ phải chi ra (và có thể mất vĩnh viễn) 2 tỷ USD tiền thuế sao? Câu trả lời hiển nhiên là ‘Không’, nhưng đa số trong Tòa án này lại nghĩ khác,” ông viết.
Chính quyền Trump không đưa ra bình luận ngay sau phán quyết. Tòa án cũng không đặt ra thời hạn cụ thể để chính phủ phải tuân thủ.
Ban đầu, chính quyền Trump tìm cách đóng băng khoản viện trợ thông qua một sắc lệnh hành pháp. Tuy nhiên, ba tuần trước, Thẩm phán Tòa án Quận Hoa Kỳ Amir Ali đã ra lệnh khôi phục các khoản thanh toán thông qua lệnh hạn chế tạm thời.
Tuần trước, Ali – một thẩm phán được Tổng thống Joe Biden bổ nhiệm – tuyên bố chính quyền Trump đã vi phạm lệnh này và yêu cầu giải ngân toàn bộ số tiền bị trì hoãn trước 11:59 tối ngày 26/2.
Các luật sư Bộ Tư pháp thừa nhận rằng chính quyền Trump đã phớt lờ lệnh tòa, vốn cấm họ đóng băng quỹ viện trợ nước ngoài. Họ lập luận rằng chính phủ không nên bị buộc phải hoàn trả tiền do “quyền miễn trừ chủ quyền.”
Tại một phiên điều trần, một luật sư Bộ Tư pháp đã gặp khó khăn khi trả lời các câu hỏi cơ bản về việc tuân thủ lệnh tòa của chính quyền Trump. Trước thời hạn giải ngân, Chánh án Roberts đã ra lệnh tạm hoãn để tòa án xem xét vụ việc.Trong khi tranh chấp pháp lý kéo dài, nhiều tổ chức viện trợ nước ngoài đang bên bờ vực phá sản do chính quyền Trump cắt viện trợ.
Tại một cuộc họp vào ngày 13/2, Pete Marocco – quan chức chính quyền Trump phụ trách giải thể Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) – bảo vệ chính sách này. Theo đoạn ghi âm do ABC News thu thập được, Marocco cho rằng chính quyền Trump đang thực hiện “đánh giá lại từ con số không” và nhấn mạnh rằng một số lĩnh vực viện trợ cần “thay đổi triệt để.”
Marocco cũng đề cập đến lý do khiến một số khoản thanh toán bị trì hoãn. “Dù có sắc lệnh của Tổng thống và hướng dẫn của Bộ trưởng, vẫn có những cá nhân trong các cơ quan chính phủ cố gắng thực hiện hàng trăm khoản thanh toán bất hợp pháp,” ông nói. “Chúng tôi đã ngăn chặn và kiểm soát tình trạng đó, đảm bảo số tiền không bị giải ngân sai quy định.”
Marocco gợi ý rằng các khoản thanh toán cho các tổ chức có hợp đồng hiện tại sẽ được tiếp tục vào tuần sau. Tuy nhiên, tính đến nay, số tiền này vẫn bị đóng băng.