Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy đã ký ban hành một đạo luật vào ngày 22 tháng 7 năm 2025, chính thức chấm dứt quyền tự chủ của hai cơ quan chống tham nhũng trọng yếu: Cục Chống Tham nhũng Quốc gia Ukraine (NABU) và Văn phòng Công tố viên Đặc biệt về Chống Tham nhũng (SAPO). Theo luật mới, cả hai cơ quan này sẽ trực thuộc sự kiểm soát của Tổng chưởng lý — vị trí do chính Tổng thống Zelensky bổ nhiệm. Đạo luật được Quốc hội Ukraine thông qua với 263 phiếu thuận và 13 phiếu chống, chủ yếu đến từ đảng cầm quyền của ông Zelensky. Động thái này đã gây ra làn sóng phản đối mạnh mẽ, dẫn tới các cuộc biểu tình hiếm thấy ở Kyiv, nơi hàng trăm người dân tập trung kêu gọi Tổng thống phủ quyết đạo luật mới[1][2][3].
Các nhà phê bình cho rằng luật mới trao quá nhiều quyền lực cho Tổng thống và Văn phòng Tổng chưởng lý, đồng thời làm giảm tính độc lập của các cơ quan có nhiệm vụ giám sát và xử lý tham nhũng. Trung tâm Hành động Chống Tham nhũng, một tổ chức phi chính phủ có tiếng tại Ukraine, lên án rằng đạo luật này cho phép Tổng chưởng lý cản trở các cuộc điều tra, đặc biệt là những vụ liên quan đến các đồng minh của Tổng thống[1][2][3]. Người biểu tình đã xuống đường bày tỏ sự giận dữ, tố cáo chính phủ đã đẩy nhanh quy trình thông qua luật với mục đích chính trị rõ ràng và thiếu minh bạch[3].
Liên minh châu Âu (EU) — nhà tài trợ tài chính lớn cho Ukraine, vốn đặt điều kiện hỗ trợ dựa trên các tiêu chí như minh bạch, độc lập tư pháp và quản trị dân chủ — đã lên tiếng chỉ trích động thái này là “một bước thụt lùi nghiêm trọng.” EU bày tỏ lo ngại rằng đạo luật sẽ cản trở tiến trình cải cách chống tham nhũng và phương hại tới nguyện vọng gia nhập Liên minh của Ukraine[1][2].
NABU được thành lập vào năm 2015, sau cuộc Cách mạng Nhân phẩm năm 2014, với mục tiêu chống tham nhũng trong hệ thống chính quyền và hỗ trợ nỗ lực hội nhập châu Âu của Ukraine. Trong gần một thập kỷ, NABU đã điều tra và đưa ra ánh sáng nhiều vụ tham nhũng quy mô lớn, trong đó có cả những người thân cận với chính quyền hiện tại. Chính nhờ quyền tự chủ mà NABU được coi là một cột trụ trong hệ thống chống tham nhũng của đất nước — nơi vẫn đang đối mặt với tham nhũng dai dẳng, cuộc chiến tranh kéo dài và khủng hoảng nội bộ[2][3].
Trước khi luật mới được thông qua, NABU cũng từng phải đối mặt với các chiến dịch trấn áp lớn, bao gồm cả việc bắt giữ một nhân viên bị tình nghi làm gián điệp cho Nga. Văn phòng tổ chức Minh bạch Quốc tế tại Ukraine lên tiếng cho rằng những hành động này là nhằm làm suy yếu tính độc lập của các cơ quan chống tham nhũng hậu Cách mạng Nhân phẩm[2].
Việc chính phủ Ukraine thông qua luật này bất chấp sự phản đối gay gắt trong và ngoài nước cho thấy một sự thay đổi căn bản trong cuộc chiến chống tham nhũng của quốc gia. Việc tập trung quyền kiểm soát vào nhánh hành pháp làm dấy lên câu hỏi về tính khách quan và hiệu quả của các nỗ lực minh bạch, cũng như tương lai của các cải cách thể chế tại Ukraine[1][2][3].