Vào tháng 3 năm 2025, Syria chứng kiến một đợt bạo lực tàn khốc với các vụ thảm sát hàng loạt, chủ yếu nhắm vào thường dân thuộc giáo phái Alawite tại khu vực ven biển. Đây được coi là làn sóng bất ổn đẫm máu nhất kể từ khi Tổng thống Bashar al-Assad bị lật đổ vào năm 2024. Theo báo cáo của ủy ban điều tra do chính phủ Syria thành lập, tổng cộng 1.426 người đã thiệt mạng trong các cuộc tấn công nhằm vào lực lượng an ninh, cũng như trong những vụ trả thù sau đó nhắm vào cộng đồng Alawite. Tuy nhiên, ủy ban này khẳng định rằng không có bằng chứng cho thấy các chỉ huy quân sự đã trực tiếp ra lệnh cho các hành động trả thù. Chuỗi bạo lực này phơi bày rõ sự mong manh trong hệ thống an ninh của Syria sau sự sụp đổ của chế độ Assad, đồng thời là thử thách lớn đầu tiên đối với chính phủ lâm thời mới, vốn chủ yếu bao gồm các cựu phiến quân từng chống lại chính quyền cũ[1].
Các vụ tấn công diễn ra trong khoảng thời gian từ ngày 6 đến 17 tháng 3, có sự tham gia của lực lượng dân quân liên kết với chính quyền chuyển tiếp, các nhóm thường dân địa phương được vũ trang, cũng như tàn dư của chế độ Assad cũ – lực lượng này cũng tổ chức những cuộc tấn công nhằm vào người Sunni. Bạo lực bùng phát sau khi các tay súng trung thành với Assad phát động tấn công quy mô lớn vào ngày 6 tháng 3. Trong nhiều trường hợp, các tay súng vũ trang tới từng hộ dân, hỏi họ thuộc giáo phải Alawite hay Sunni, rồi ra tay sát hại dựa trên câu trả lời– biểu hiện rõ của xung đột mang tính giáo phái[1].
Nhiều tổ chức nhân quyền quốc tế đã ghi nhận mức độ thương vong nghiêm trọng. Mạng lưới Nhân quyền Syria (SNHR) có trụ sở tại Anh cho biết hơn 1.000 người chết tới ngày 17 tháng 3, trong đó có ít nhất 639 người thiệt mạng dưới tay các lực lượng liên kết với chính phủ chuyển tiếp và 231 thường dân bị giết bởi các phần tử trung thành với chế độ cũ. Đài Quan sát Nhân quyền Syria (SOHR) cũng đưa ra con số khoảng 1.600 dân thường bị giết trong khoảng thời gian ngắn từ 6 đến 12 tháng 3, chủ yếu bởi lực lượng dân quân thân chính phủ lâm thời[1].
Báo cáo chi tiết từ SNHR về giai đoạn 6–10 tháng 3 ghi nhận 803 trường hợp bị hành quyết ngoài khuôn khổ pháp luật tại các tỉnh Latakia, Tartus và Hama. Số nạn nhân bao gồm phụ nữ, trẻ em, nhân viên y tế và cũng ghi nhận các vụ tấn công nhằm vào nhà báo, nhà hoạt động xã hội và cơ sở dân sự. Báo cáo nhấn mạnh sự cần thiết phải cải cách bộ máy tư pháp nhằm đảm bảo công lý, thành lập các quỹ đền bù cho nạn nhân, thúc đẩy các sáng kiến đối thoại xã hội để giải quyết căng thẳng giáo phái và ngăn chặn các hành động trả thù bạo lực[2].
Tổ chức Ân xá Quốc tế (Amnesty International) mô tả các vụ giết người hàng loạt – đặc biệt là tại thành phố Banias – là tội ác chiến tranh do các dân quân liên kết với chính quyền tiến hành nhằm vào thường dân Alawite. Nhân chứng cho biết các tay súng truy hỏi nạn nhân về tín ngưỡng trước khi hành quyết. Nhiều gia đình nạn nhân buộc phải chôn cất người thân trong các mộ tập thể mà không được thực hiện các nghi lễ tôn giáo hoặc tưởng niệm. Ân xá Quốc tế kêu gọi mở cuộc điều tra độc lập, minh bạch và các biện pháp truy cứu trách nhiệm hình sự, nhằm kết thúc vòng xoáy bạo lực và thúc đẩy công lý tại Syria[3].
Những sự kiện này là phép thử đối với uy tín và năng lực điều hành của chính phủ mới ở Syria – lực lượng chính trị vốn được hình thành từ các cựu phiến quân nổi dậy chống Assad. Việc kiểm soát hiệu quả cuộc khủng hoảng, thực thi công lý và ngăn chặn bạo lực giáo phái sẽ là những nhiệm vụ then chốt để đưa Syria tới một giai đoạn ổn định hơn sau nhiều năm nội chiến và đàn áp chính trị[1][2][3].