Chắc chắn rồi! Dưới đây là phiên bản được viết lại với giọng văn tự nhiên, sắc sảo như một cây bút chuyên nghiệp, tránh cách hành văn khuôn mẫu của AI:
—
Vào ngày thứ Bảy, 18/10/2025, hàng trăm người đã đổ về thủ đô Rome để tham gia một cuộc tuần hành chống lại thỏa thuận di cư giữa chính phủ Italy và Libya–một chính sách gây tranh cãi đã định hình cách tiếp cận của Italy đối với người di cư trong gần tám năm qua. Cuộc biểu tình diễn ra chỉ một ngày sau vụ đắm tàu mới nhất trên Địa Trung Hải, trong đó khoảng 20 người được cho là đã thiệt mạng khi cố gắng vượt biển tìm đến châu Âu.
Tâm điểm của sự phẫn nộ là Thỏa thuận ghi nhớ (MoU) mà Italy và Libya ký kết vào năm 2017. Thoả thuận này về sau được các chính phủ kế nhiệm – kể cả nội các cánh hữu của Thủ tướng Giorgia Meloni – duy trì và âm thầm gia hạn. Nội dung không thay đổi: Italy cung cấp tài chính, thiết bị và đào tạo cho Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Libya. Đổi lại, phía Libya được giao nhiệm vụ ngăn chặn người di cư trước khi họ chạm tới vùng lãnh hải Italy, rồi ép buộc họ trở về Libya – bất kể họ có đơn xin tị nạn hay hoàn cảnh thế nào.
Tuy nhiên, theo các tổ chức nhân quyền, chính sách này chẳng khác nào chuyển giao trách nhiệm pháp lý và đạo đức của châu Âu sang cho một quốc gia có hệ thống giam giữ vô nhân đạo, nơi tra tấn, cưỡng bức lao động và bạo lực có hệ thống vẫn diễn ra hằng ngày. Họ gọi đây là “sự đồng lõa được bảo trợ” của chính quyền Rome đối với các hành vi đàn áp và lạm dụng nhân quyền ở nước ngoài.
Cuộc biểu tình tại Rome được tổ chức bởi một liên minh đa dạng bao gồm những người từng bị giam giữ tại Libya, các tổ chức nhân đạo quốc tế, đội cứu hộ dân sự, luật sư, học giả, và cả những thành viên thuộc giới giáo hội. Trên sân khấu, những người sống sót tiết lộ trải nghiệm từng ngày đối mặt với tra tấn, tống tiền và lạm dụng trong các trung tâm giam giữ ở Libya — điều họ cho là hậu quả trực tiếp của chính sách kiểm soát biên giới dựa trên “ngoại giao ủy quyền.”
Thông điệp gửi tới chính phủ rất rõ ràng: Chấm dứt ngay thỏa thuận với Libya – một mô hình đầy máu và bạo lực. Những người biểu tình không chỉ lên án tình trạng chết đuối trên biển là “bi kịch có thể tránh được,” mà còn cho rằng đó là hệ quả tất yếu từ chính sách đặt ưu tiên ngăn chặn hơn là cứu hộ và bảo vệ.
Human Rights Watch và nhiều tổ chức bảo vệ người di cư khác đã từ lâu kêu gọi huỷ bỏ bản ghi nhớ này, coi đây là một khuôn khổ tạo điều kiện cho bạo lực và vi phạm nhân quyền kéo dài. Nhiều báo cáo độc lập đã chỉ ra rằng những người bị Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Libya chặn lại – thường với sự hỗ trợ kỹ thuật và thông tin từ phía Italy – thường bị nhốt trong nhà tù không có cơ sở pháp lý, nơi họ bị tra tấn, cưỡng ép lao động và đòi tiền chuộc. Thậm chí, có cả cáo buộc cho rằng một số nhân viên bảo vệ bờ biển đã thông đồng với các mạng lưới buôn người.
Theo quy định, bản MoU sẽ tự động được gia hạn vào ngày 2/11/2025 nếu không có động thái huỷ bỏ từ phía một trong hai quốc gia. Khi thời hạn này đến gần, áp lực từ các tổ chức dân sự ngày càng gia tăng, yêu cầu chính phủ Italy không để thỏa thuận tiếp diễn — mà thay vào đó, xây dựng một chính sách nhập cư nhân đạo, đặt ưu tiên vào việc cứu sống con người và mở rộng các lối đi hợp pháp cho người di cư.
Phía chính phủ Italy bảo vệ thỏa thuận với Libya như một giải pháp cần thiết để giảm số ca nhập cư “trái phép.” Thực tế, số lượng người vượt biển đã giảm mạnh trong thời gian bà Meloni nắm quyền – từ hơn 150.000 người vào năm 2023 xuống chỉ còn hơn 66.000 vào năm 2024. Giới chức Italy cho rằng điều này là kết quả của một chuỗi các thỏa thuận song phương, bao gồm cả với Albania và Libya, cùng việc siết chặt kiểm soát biên giới.
Tuy nhiên, những chính sách này liên tục vấp phải phản ứng mạnh từ các tòa án. Nhiều phán quyết đã tuyên bố rằng việc gửi trả người di cư về những “quốc gia an toàn” là vi phạm luật quốc tế, đặc biệt là nguyên tắc cấm hồi hương cưỡng bức tới nơi có nguy cơ bị tra tấn hoặc đối xử vô nhân đạo. Mặc cho nỗ lực của chính phủ nhằm đơn phương liệt kê các quốc gia “an toàn,” nhiều thẩm phán Italy vẫn kiên định với lập trường bảo vệ quyền con người và tôn trọng nghĩa vụ quốc tế.
Không chỉ dừng ở Libya, Italy cũng đã ký kết một thỏa thuận gây tranh cãi khác với Albania, trong đó Rome có thể chuyển người xin tị nạn tới nước láng giềng để xử lý hồ sơ bên ngoài lãnh thổ EU. Nhưng đến cuối năm 2024, các toà án Italy một lần nữa ngăn chặn biện pháp này, viện dẫn những rủi ro về tính hợp pháp và sự an toàn của người di cư bị chuyển đi.
Khủng hoảng tại Libya vẫn tiếp tục phức tạp. Quốc gia này bị chia cắt giữa hai chính quyền đối địch – một được Liên Hợp Quốc công nhận, bên kia gắn với lực lượng của tướng Khalifa Haftar. Những thế lực này đều bị cáo buộc có liên hệ với đường dây buôn người và lợi dụng dòng di cư vì mục đích chính trị, làm cho việc Italy hợp tác quân sự ngày càng sâu rộng với khu vực do Haftar kiểm soát trở thành tâm điểm chỉ trích.
Hơn cả một cuộc biểu tình, dòng người xuống đường ở Rome thể hiện sự trỗi dậy của làn sóng phản kháng trong lòng xã hội dân sự. Họ không chỉ chất vấn những quyết định mang tính chiến thuật của chính phủ, mà còn kêu gọi một cách tiếp cận có trách nhiệm hơn – một chính sách di cư dựa trên nhân quyền, pháp trị và phẩm giá con người. Trong những tuần sắp tới, quyết định có gia hạn thỏa thuận với Libya hay không sẽ là phép thử cho lương tâm chính trị và lập trường đạo đức của Italy trước con mắt của cộng đồng quốc tế.