Bác sĩ A.Yersin ẢNH: TƯ LIỆU
Việc bác sĩ A. Yersin được chôn nằm sấp hay nằm ngửa tại Khánh Hòa đến nay vẫn chưa có tài liệu nào chứng minh, theo Chủ tịch Hội Những người ái mộ bác sĩ A. Yersin.
Ngày 22.9, tại TP. Nha Trang, Hội Những người ái mộ bác sĩ A. Yersin tổ chức lễ kỷ niệm 161 năm ngày sinh của ông.
Bác sĩ A. Yersin sinh ngày 22.9.1863, tại vùng quê miền núi Lavaux, thuộc hạt Vaud, Thụy Sĩ. Trong suốt 80 năm cuộc đời của mình, ông đã có 52 năm sống, gắn bó với vùng đất, con người Nha Trang – Khánh Hòa.
Năm 1891, bác sĩ A. Yersin làm việc trên con tàu chạy tuyến hàng hải mới mở Sài Gòn – Hải Phòng. Trong những lượt ra Bắc vào Nam, tàu đều dừng lại ở Nha Trang. Lần nào đến Nha Trang, ông cũng bị mê hoặc bởi phong cảnh thiên nhiên, khí hậu của vùng đất này. Từ đó, ông quyết định đến Nha Trang sinh sống, trong một ngôi nhà gỗ ở Xóm Cồn và mở phòng khám, chữa bệnh cho mọi người.
Ông là người tìm ra vi trùng dịch hạch và đồng nghiên cứu, sản xuất thành công huyết thanh chữa trị; là người trồng thí nghiệm nhiều loại cây công nghiệp, dược liệu ở Suối Dầu; người phát hiện ra cao nguyên Lang Biang (tỉnh Lâm Đồng), Hòn Bà; sáng lập ra Viện Pasteur Nha Trang, Trường Y khoa Hà Nội (tiền thân của Trường ĐH Y Hà Nội ngày nay)…
Tấm lòng của ông đã được người dân Nha Trang – Khánh Hòa đón nhận và xem ông là ân nhân, nên khi ông mất, người dân thương khóc, chịu tang, đi viếng, tiễn đưa đông đảo, có người lập bàn thờ ông theo phong tục của người Việt Nam. Ông đã được chôn trên một ngọn đồi thấp ở Suối Dầu (nay thuộc xã Suối Cát, H.Cam Lâm) với mộ phần rất đơn giản.
Tại lễ kỷ niệm, ông Đống Lương Sơn, Chủ tịch Hội Những người ái mộ bác sĩ A. Yersin cho biết xưa nay có nhiều tranh cãi, băn khoăn về việc lúc mất bác sĩ A. Yersin được chôn nằm sấp hay nằm ngửa, bởi có nhiều giai thoại kể rằng di nguyện của ông là “được chôn nằm sấp, hai tay dang ra để ôm trọn mảnh đất Nha Trang, Khánh Hòa”.
Theo ông Sơn, trong di chúc của bác sĩ A. Yersin chỉ yêu cầu chôn ông một cách đơn giản, không cầu kỳ, không điếu văn, hiện cũng chưa một tài liệu nào để chứng minh lúc chôn cất ông theo hướng nằm sấp.
Tuy nhiên, việc chôn ông nằm sấp cũng có thể có vì tình yêu của ông dành cho mảnh đất Nha Trang – Khánh Hòa quá lớn và người dân nơi đây coi ông như người thân ruột thịt trong gia đình nên khi ông mất đã để tang ông. “Hôm nay, mong các đại biểu xem như việc này cũng có thể có bởi sự nghiệp của bác sĩ A. Yersin quá vĩ đại; tình yêu của ông với Khánh Hòa là điều không có gì phải nghi ngờ hay bàn cãi”, ông Sơn nói.
Hội Những người ái mộ bác sĩ A. Yersin tỉnh Khánh Hòa được thành lập năm 1992. Trong suốt hơn 30 năm qua, hội đã trở thành cầu nối để lan tỏa tinh thần bác sĩ A. Yersin đến các thế hệ người dân Khánh Hòa, bạn bè gần xa. Trong 32 năm hoạt động, hội luôn phát triển không ngừng trên lĩnh vực nhân văn, khoa học, nhân đạo và có ảnh hưởng, uy tín rộng lớn trong và ngoài nước. Hội đã làm tốt công tác đối ngoại, kết nối nhiều tổ chức quốc tế và cá nhân nhằm phát huy tài sản quý giá mà bác sĩ A. Yersin để lại; phối hợp với các cơ quan báo chí, đài truyền hình trong nước, quốc tế sản xuất nhiều bộ phim, sách báo về bác sĩ A. Yersin bằng 2 ngôn ngữ Việt và Pháp. Hội có nhiều hoạt động góp phần chăm lo cho người nghèo, giúp đỡ người dân những vùng bão lụt khó khăn. Phòng khám từ thiện của hội tại số 11 Sinh Trung, TP. Nha Trang thường xuyên đón tiếp những người bệnh có hoàn cảnh khó khăn đến khám và nhận thuốc miễn phí. Hằng năm, mỗi dịp lễ, tết, hội tặng nhiều phần quà cho các gia đình nghèo; tặng xe đạp, học bổng Yersin để nâng bước học sinh nghèo học giỏi trên đường đến trường.
Lâu nay, nhiều người vẫn truyền tụng, trước khi mất, bác sĩ A. Yersin có để lại di nguyện “được chôn nằm sấp, hai tay dang ra để ôm trọn mảnh đất Nha Trang – Khánh Hòa”. Câu chuyện về di nguyện của nhà bác sĩ lừng danh thế giới khiến nhiều người rất xúc động. Thế nhưng, có thật bác sĩ A. Yersin để lại di chúc như thế?
Bác sĩ A. Yersin (1863 – 1943) là người có tình cảm sâu nặng đối với mảnh đất Nha Trang – Khánh Hòa. Đặt chân đến Nha Trang lần đầu vào năm 1891, ông ngay lập tức “phải lòng” vùng đất này. Kể từ đó, A. Yersin đã gắn chặt phần đời còn lại của mình với Nha Trang – Khánh Hòa. Ông xây dựng phòng thí nghiệm (tiền thân của Viện Pasteur Nha Trang), lập trang trại ở Suối Dầu để nuôi ngựa lấy huyết thanh điều chế vắc xin chữa bệnh dịch hạch, dựng nhà ở Hòn Bà để nghiên cứu khoa học… Là một nhà khoa học lừng danh thế giới nhưng A. Yersin đã sống chan hòa với người dân nghèo của xóm Cồn cho đến cuối đời. Khi mất đi, ông đã được chôn trên một ngọn đồi thấp ở Suối Dầu (nay thuộc xã Suối Cát, huyện Cam Lâm) với mộ phần rất đơn giản. Năm 1990, khu mộ của bác sĩ A. Yersin cùng với Bảo tàng A. Yersin, chùa Linh Sơn Pháp Ấn (nguyên là nhà ở của A. Yersin tại Suối Dầu) đã được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch) công nhận là di tích cấp quốc gia.
Theo thời gian, những cống hiến của bác sĩ A. Yersin đối với khoa học, đối với vùng đất Nha Trang – Khánh Hòa ngày càng được trân trọng. Những năm gần đây, lượng khách du lịch đến thăm mộ A. Yersin ngày càng nhiều. Người trông coi khu mộ bác sĩ A. Yersin vẫn thường kể cho du khách rằng, trước khi mất, bác sĩ Yersin có để lại di nguyện “được chôn nằm sấp, hai tay dang ra để ôm trọn mảnh đất Nha Trang – Khánh Hòa”. Không biết có phải xuất phát từ đây hay không, nhiều nhà văn, nhà báo khi viết về bác sĩ A. Yersin đều dẫn chi tiết này như một minh chứng tuyệt vời cho tình yêu của ông với mảnh đất này. Tôi cũng đã từng tin như thế, bởi câu chuyện về những lời di chúc ấy quá đỗi thiêng liêng và ý nghĩa! Thế nhưng, gần đây, trong một lần đến Bảo tàng A. Yersin (thuộc Viện Pasteur Nha Trang), tôi đã đọc bản di chúc của ông lại thấy sự thật không phải vậy.
Trong di chúc đang được trưng bày ở Bảo tàng A. Yersin, nhà khoa học lừng danh thế giới này chỉ yêu cầu chôn ông “một cách đơn giản, không cầu kỳ, không điếu văn”. Ông không hề nhắc đến địa điểm chôn cất, cũng như việc đặt thi hài nằm sấp như người đời bây giờ vẫn truyền tụng.
Bà Cao Hoàng Đoan Thục – người quản lý Bảo tàng A. Yersin cho biết, A. Yersin là học trò của Louis Pasteur nên sau khi ông mất, người Pháp đã đem rất nhiều hình ảnh, tư liệu, vật dụng cá nhân của ông ở đây để trưng bày ở Bảo tàng Pasteur (Pháp). Năm 2017, trong chuyến công tác đến Bảo tàng Pasteur, bà đã thấy bản di chúc của A. Yersin được trưng bày ở đây nên đã xin sao lại đem về trưng bày tại Bảo tàng A. Yersin. Bà cũng nhấn mạnh, A. Yersin sống rất giản dị và không bao giờ có ý định gì về sự cầu kỳ trong tang lễ của mình. Ông luôn yêu cầu sống một cách giản dị và cũng mong muốn ra đi một cách bình yên như vậy.
Vì vậy, câu chuyện về di nguyện của bác sĩ A. Yersin cho đến nay vẫn còn nhiều điều đáng suy ngẫm và đáng chờ đợi. Dẫu không biết có thật hay không, nhưng hình ảnh bác sĩ A. Yersin ôm trọn mảnh đất Nha Trang – Khánh Hòa sẽ mãi là biểu tượng cho tình yêu quê hương, đất nước của ông.