Chính quyền Trump, thông qua việc cắt giảm mạnh và dỡ bỏ phần lớn chương trình viện trợ nước ngoài của Mỹ — đặc biệt là qua Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) — đang gây ra mối đe dọa nghiêm trọng đến sự sống còn của hàng triệu người dễ bị tổn thương trên toàn thế giới. Một nghiên cứu được đăng tải trên tạp chí y khoa danh tiếng The Lancet dự báo rằng **hơn 14 triệu người có thể tử vong vào năm 2030**, trong đó khoảng một phần ba là trẻ em nhỏ, nếu xu hướng cắt giảm viện trợ tiếp tục diễn ra[1][2].
USAID từ lâu đóng vai trò then chốt trong hệ thống viện trợ nhân đạo toàn cầu, đóng góp hơn 40% tổng viện trợ, giúp đảm bảo chăm sóc y tế, an ninh lương thực, nơi ở và hỗ trợ khẩn cấp cho các nước đang phát triển. Nhưng sau khi ông Donald Trump tái đắc cử và nhậm chức vào tháng 1 năm 2025, tổ chức này đã phải chứng kiến các khoản cắt giảm nghiêm trọng và sự sụp đổ trên diện rộng — đến mức tỷ phú Elon Musk mô tả như hành động “đưa USAID vào máy nghiền”[1][2].
Việc mất đi nguồn viện trợ từ USAID đe dọa sẽ **làm đình trệ hoặc đảo ngược tiến bộ y tế kéo dài hơn 20 năm**, đặc biệt tại những quốc gia có thu nhập thấp và trung bình — nơi mà hậu quả từ việc thiếu viện trợ Mỹ được so sánh với một đại dịch toàn cầu hoặc một cuộc xung đột vũ trang quy mô lớn[1][2].
Tổng hợp dữ liệu từ 133 quốc gia cho thấy rằng các khoản viện trợ của USAID trong giai đoạn 2001–2021 đã góp phần ngăn chặn khoảng **91,8 triệu ca tử vong** tại các nước đang phát triển — một con số vượt xa số người tử vong trong Thế chiến II, cuộc chiến đẫm máu nhất lịch sử nhân loại[1][2]. Việc cắt giảm hiện nay đã gây tác động tiêu cực đến nhiều chương trình sống còn như tiêm chủng cho trẻ em, chăm sóc sức khỏe bà mẹ, viện trợ lương thực và phản ứng nhân đạo trong tình trạng khẩn cấp. Do đó, hàng triệu người tị nạn, di dời và nhóm dân cư dễ bị tổn thương đang đứng trước nguy cơ cao về bệnh tật, suy dinh dưỡng và tử vong[3][5].
Các lệnh hành pháp do Tổng thống Trump ban hành nhằm “xem xét lại và điều chỉnh” chính sách viện trợ nước ngoài của Mỹ đã khiến hàng loạt hợp đồng viện trợ bị hủy bỏ hoặc đóng băng thanh toán. Chính phủ Mỹ cho rằng các biện pháp này là để ưu tiên nhu cầu kinh tế trong nước, mặc dù viện trợ nước ngoài chỉ chiếm xấp xỉ 1% ngân sách liên bang[3]. Nhiều chuyên gia, nhà hoạt động và tổ chức nhân quyền nhận định đây là sự đánh đổi sai lầm, bởi viện trợ nước ngoài không chỉ cứu giúp nhân đạo mà còn mang lại lợi ích chiến lược như tăng cường ổn định chính trị toàn cầu, thúc đẩy phát triển kinh tế và bảo vệ lợi ích an ninh quốc gia Mỹ[3][4].
Phạm vi bị ảnh hưởng bởi các khoản cắt giảm còn bao trùm các chương trình y tế toàn cầu lớn như Kế hoạch Cấp cứu AIDS của Tổng thống Mỹ (PEPFAR) và đóng góp của Mỹ cho Quỹ Toàn cầu phòng, chống AIDS, Lao và Sốt rét. Sự ngừng trệ của các chương trình này đe dọa xóa bỏ mọi tiến bộ trong việc kiểm soát bệnh truyền nhiễm – từng cứu sống hàng triệu người trong hai thập kỷ qua[6][7].
Trong bối cảnh ứng phó khẩn cấp như thiên tai và xung đột tại Myanmar, Sudan, Yemen, Syria, Cộng hòa Dân chủ Congo và những vùng tranh chấp như lãnh thổ Palestine, việc thiếu vắng viện trợ từ Mỹ đang làm suy yếu khả năng ứng cứu nhanh chóng, đặc biệt đối với phụ nữ, trẻ em, người bị bạo lực và các cộng đồng bị gạt ra ngoài lề xã hội[5].
Các tổ chức nhân quyền và giới chuyên gia nhấn mạnh rằng ngay cả mức đóng góp rất nhỏ từ mỗi công dân Mỹ — chỉ khoảng 17 cent mỗi ngày (tương đương 64 USD mỗi năm) — đã mang lại hiệu quả to lớn trong việc cứu giúp sinh mạng. Việc mất đi nguồn đóng góp này sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng trên phạm vi toàn cầu[1]. Tổ chức Ân xá Quốc tế đã cảnh báo rằng việc cắt viện trợ một cách đột ngột và ồ ạt như vậy đang đẩy hàng triệu người vào nguy cơ mất mạng và xâm phạm nghiêm trọng đến các quyền con người cơ bản, được ghi nhận qua các trường hợp tử vong do gián đoạn chương trình viện trợ thiết yếu[3].
Trong nỗ lực cấp bách nhằm giảm nhẹ hậu quả, các nhà lãnh đạo toàn cầu và giới doanh nhân đang nhóm họp tại một hội nghị của Liên Hợp Quốc diễn ra tại Tây Ban Nha. Mục tiêu là tìm cách huy động nguồn lực thay thế và khắc phục phần nào thiệt hại do sự rút lui của Mỹ. Tuy nhiên, giới chuyên gia cảnh báo rằng tầm ảnh hưởng từ việc Mỹ ngừng viện trợ là quá lớn và rất khó có thể phục hồi trong thời gian ngắn[1][2].