Ngày 12 tháng 7 năm 2025, một cuộc họp trực tiếp hiếm hoi giữa quan chức Syria và Israel đã diễn ra tại Baku, Azerbaijan, bên lề chuyến công du chính thức đầu tiên của Tổng thống Syria Ahmed al-Sharaa tới quốc gia này kể từ khi ông nhậm chức đầu năm. Sự kiện này được xem là một bước ngoặt quan trọng trong quan hệ giữa hai quốc gia từng đối đầu gay gắt trong nhiều thập niên, đặc biệt sau quãng thời gian Israel giữ lập trường dè dặt đối với chính quyền mới tại Damascus do mối nghi ngại về quá khứ của ông al-Sharaa có liên hệ với các nhóm vũ trang Hồi giáo cực đoan từng liên kết với al-Qaida[1][3][5].
Tổng thống Ahmed al-Sharaa không trực tiếp tham gia cuộc họp mà ủy quyền cho Ngoại trưởng Syria Asaad al-Shaibani và cố vấn an ninh cao cấp Ahmed al-Dalati đại diện phái đoàn Syria. Về phía Israel, đoàn gồm đặc phái viên của Thủ tướng Benjamin Netanyahu cùng các sĩ quan cao cấp từ lực lượng quân sự và cơ quan tình báo. Hai bên đã thảo luận về các động thái quân sự gần đây của Israel tại lãnh thổ Syria, đặc biệt liên quan đến các cuộc không kích và triển khai lực lượng tại vùng đệm do Liên Hợp Quốc giám sát trên cao nguyên Golan. Chủ đề hội đàm cũng mở rộng sang các vấn đề an ninh khu vực, bao gồm ảnh hưởng của Iran tại Syria và Lebanon, tình hình vũ khí của Hezbollah, vai trò của các nhóm vũ trang Palestine, công tác định cư người tị nạn Palestine tại Lebanon và Gaza, cũng như đề xuất thành lập một văn phòng phối hợp của Israel tại Damascus, dù không mang tính chất ngoại giao chính thức[1][3][5].
Kể từ sau khi chế độ của Bashar al-Assad sụp đổ vào tháng 12 năm 2024 và chính phủ lâm thời do al-Sharaa dẫn đầu ra đời, Israel đã tăng cường các cuộc không kích và can thiệp quân sự nhằm ngăn chặn những năng lực quân sự mang tính chiến lược rơi vào tay một chính quyền mới có khuynh hướng Hồi giáo. Lực lượng Israel đã tiến vào miền nam Syria và khu vực Golan, thực hiện hàng trăm cuộc tấn công bằng không quân. Về phần mình, Tổng thống al-Sharaa đã nhiều lần tuyên bố Syria không tìm kiếm xung đột với các nước láng giềng, đồng thời kêu gọi cộng đồng quốc tế gây sức ép để Israel chấm dứt các cuộc xâm nhập. Chính quyền ông đã xác nhận các cuộc tiếp xúc gián tiếp với Israel, nhằm tái lập thỏa thuận rút quân năm 1974, vốn giúp thiết lập vùng đệm trên cao nguyên Golan dưới sự giám sát của LHQ[1][3][5].
Các cuộc đàm phán tại Baku cũng phản ánh tín hiệu thay đổi trong chính sách của Israel đối với Syria. Trước đó không lâu, Ngoại trưởng Israel Gideon Saar đã bày tỏ sẵn sàng đàm phán vì hòa bình và khả năng bình thường hóa quan hệ với chế độ mới tại Damascus, dù phía Syria cho rằng đề xuất này còn quá sớm. Một số quan chức Hoa Kỳ tiết lộ rằng những cuộc đối thoại bước đầu đã khởi động, trong khi cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump bày tỏ kỳ vọng Syria sẽ nối bước các quốc gia Ả Rập khác trong tiến trình bình thường hóa quan hệ với Israel, đặc biệt sau chuyến thăm của al-Sharaa tới Riyadh vào đầu năm 2025[5].
Bên cạnh cuộc gặp mang tính lịch sử với phía Israel, Tổng thống al-Sharaa cũng có các cuộc hội đàm với Tổng thống Ilham Aliyev của Azerbaijan nhằm mở rộng hợp tác kinh tế và ngoại giao. Một bước tiến nổi bật là việc Azerbaijan cam kết xuất khẩu khí đốt sang Syria thông qua đường ống qua Thổ Nhĩ Kỳ, mở ra chiều hướng mới trong hợp tác năng lượng giữa hai nước. Chuyến thăm này nằm trong khuôn khổ chuyến công du ngoại giao rộng khắp của Tổng thống al-Sharaa sau khi nhậm chức, bao gồm các chặng dừng tại Thổ Nhĩ Kỳ, Pháp, Ai Cập, Jordan và một số quốc gia vùng Vịnh. Việc chuyển giao quyền lực ở Syria diễn ra sau khi ông Assad rời đất nước để sang tị nạn chính trị tại Nga, chính thức khép lại gần ba thập kỷ cầm quyền của Đảng Baath[2][4][5][6].
Tóm lại, cuộc gặp tại Baku giữa các quan chức cấp cao Syria và Israel đánh dấu bước đột phá ngoại giao đáng chú ý, mở ra một lối đi mới trong bối cảnh chính trị đang chuyển biến nhanh chóng tại Syria. Mặc dù vẫn còn nhiều trở ngại trên con đường hướng tới hòa bình lâu dài, sự kiện này cho thấy khả năng nối lại đối thoại giữa hai quốc gia thù địch nhưng có vai trò chiến lược trong khu vực, với các nội dung liên quan tới hòa bình, an ninh biên giới Golan và hợp tác giải quyết những vấn đề nóng bỏng của Trung Đông[1][3][5][6].